Przemoc domowa – czym jest i jak z nią walczyć

Przemoc domowa jest tematem tabu, z wielu przyczyn. Jest to temat trudny, wstydliwy, niewygodny. Jest to też temat często bagatelizowany i kolokwialnie mówiąc, zmiatany pod dywan, i to niezależnie od naszego pochodzenia, tradycji czy kultury.  Pomimo tego, że każda sytuacja jest indywidualna i nie da się podejść do tematu szablonowo, traktując wszystkich tą samą miarką, istnieją czynniki i mechanizmy związane ze zjawiskiem przemocy domowej, które się powtarzają. O tym, czym jest przemoc domowa, jakie postaci przybiera, jak można jej zaradzić rozmawiamy z panią Martą Kromką-Brigagliano ze Zrzeszenia Amerykańsko-Polskiego.

RwA: Czym jest przemoc domowa? Skąd się bierze taki impuls? Czy jest to wynik słabej kontroli własnych emocji czy symptom poważniejszych problemów natury psychicznej?

Marta Kromka-Brigagliano: Przemoc domowa to zjawisko stosowania przemocy przez osobę z która jesteśmy w związku, lub z która kiedyś byliśmy w relacji. Przemoc domowa zdarza się w małżeństwach, parach, pomiędzy byłymi partnerami lub małżonkami, pomiędzy osobami dorosłymi  w znaczących relacjach np. dorosła siostra i brat. Sytuacje przemocy maja również miejsce pomiędzy rodzicami i dziećmi oraz wobec osób starszych.
Impulsu do stosowania przemocy domowej możemy upatrywać miedzy innymi w nieumiejętności radzenia sobie z emocjami frustracji, złości, w braku akceptacji, w potrzebie kontroli czy w powielaniu schematów. Osoby, które stosują przemoc to osoby, które same w przeszłości mogły doświadczyć przemocy wobec siebie lub były świadkami przemocy w rodzinie. Takie osoby mogą reagować bardzo emocjonalnie i wybuchowo,  mieć wiele kompleksów  i  niezdrową zależność od partnera/partnerki. Jedni sprawcy przemocy domowej mogą być bardzo reaktywni i wybuchowi,  inni wykalkulowani i działający w sposób przemyślany. Osoby, które stosują przemoc mogą mieć zaburzenia psychiczne, jednakże samo stosowanie przemocy nie jest równoznaczne z posiadaniem  zaburzenia psychicznego.

RwA: Jakie są odmiany przemocy domowej, kogo najczęściej ona dotyka i czy zawsze jest to przemoc fizyczna?

MKB: Osobami, które są najczęściej dotknięte przez przemoc domowa są kobiety. Jednakże pamiętajmy, że sytuacja przemocy domowej dotyka każdego z członków rodziny, w tym dzieci. Według statystyk, w USA 6 milionów kobiet i 1 milion mężczyzn jest ofiarami przemocy domowej. Co 9 sekund kobieta doświadcza przemocy z rąk swojego partnera i nie mówimy tu tylko o przemocy fizycznej.
Przemoc ma wiele twarzy. Do przemocy domowej zaliczamy przemoc fizyczną, emocjonalną, finansową, seksualną a także izolowanie. Przemoc fizyczna to rodzaj przemocy, o której ludzie myślą najczęściej w kontekście przemocy domowej. Jednakże fizyczna przemoc to bardzo często tylko jedna manifestacja tego problemu. Przemoc emocjonalna jest cięższa do zidentyfikowania. Przemoc emocjonalna to miedzy innymi poniżanie, zastraszanie, wzbudzanie poczucia winy a także wyzywanie.  Przemoc finansowa ma często miejsce, kiedy osoba nie ma dojścia do finansów rodzinnych, nie wie ile partner zarabia, jest rozliczana z wydatków, nie jest dopisana jako współwłaściciel czy współużytkownik do domu, samochodu oraz musi prosić o pieniądze. Izolacja polega na izolowaniu partnera od rodziny, przyjaciół, brak zgody na opuszczanie domu, pójście do pracy lub wymóg by pracować ponad ludzki wysiłek.

RwA: Jak rozpoznać, że ktoś ma tendencje do przemocy czy, z drugiej strony, że ktoś jest ofiarą przemocy domowej?

MKB: Nie zawsze jest  to łatwe do zrobienia. Sprawca przemocy domowej nie zawsze pokazuje swoje tendencje do stosowania przemocy. Na samym początku znajomości sprawca może prezentować siebie z jak najlepszej strony, dopiero z czasem niektóre zachowania mogą zacząć wymykać się spod kontroli. Takim czerwonym światłem może być  tendencja do obwiniania innych, nie branie odpowiedzialności za swoje zachowanie, zazdrość i oskarżanie o zdradę, podejmowanie decyzji bez uwzględniania zdania drugiej osoby, poniżanie, wyzwiska, obwinianie i brak szacunku do byłych partnerów, finansowe wykorzystywanie . Ostrzegawczym znakiem jest również to, że sprawca chce wiedzieć gdzie partnerka jest, często dzwoni i kontroluje, chce spędzać z nią dużo czasu i oczekuje, że zrezygnuje ona ze swoich zainteresowań, szkoły lub pracy.  Także stosowana w przeszłości przemoc wobec innych może być znakiem ostrzegawczym.
Ofiara przemocy domowej często chroni sprawcę przemocy domowej. Zdarza się, że nawet najbliższa rodzina  i przyjaciele nie wiedzą o przemocy. Ofiara może być zastraszana przez sprawcę, może obawiać się konsekwencji jeżeli zaczęłaby szukać pomocy, lub sama czuje się winna.  Osoba, która jest w związku przemocowym  doświadcza różnych emocji, które są połączone z dynamiką przemocowego związku.
Cykl przemocy jest związany z narastającym napięciem i ewentualnie wybuchem fizycznym lub emocjonalnym po którym następuje tzw. „miesiąc miodowy”, gdzie są składane obietnice poprawy, przeprosiny i generalnie miłe zachowanie. Miesiąc miodowy nie trwa jednak długo i napięcie wzrasta ponownie, po czym dochodzi do eskalacji przemocy i mamy kolejny powrót do miesiąca miodowego. Ofierze ciężko jest odejść ze związku przemocowego właśnie ze względu na cykl przemocy i „poprawne zachowanie” sprawcy, które daje często złudne nadzieje na zmianę.  Ofiara przemocy domowej często cierpi samotnie i doświadcza huśtawki nastroju. Dopiero w momencie, kiedy ofiara zaczyna szukać pomocy na zewnątrz zmiana jest możliwa.

RwA: Czy skłonność do przemocy można leczyć, bo przecież zdarza się że sprawca nie chce krzywdzić  swoich bliskich, ale nie wie jak to zatrzymać?

MKB: W sytuacji przemocy domowej  zarówno sprawca jak i ofiara powinni uczęszczać na terapię. Terapia pozwala na to, by emocjonalnie odreagować ciężkie doświadczenia, jak również nabyć wiedzę na temat przemocy, dowiedzieć się co zrobić by nie stosować przemocy lub by nie być ofiarą. Na terapii sprawca uczy się o różnych formach przemocy i dowiaduje jak jej zapobiegać. Uczy się lepszego radzenia sobie z emocjami, zdobywa lepsze zrozumienie swojego nastroju i wgląd w powiązanie pomiędzy swoimi myślami, emocjami i zachowaniem.  Jedną z ważniejszych rzeczy jest wzięcie odpowiedzialności za stosowanie przemocy, uświadomienie sobie w jaki sposób sprawca krzywdzi czy krzywdził  innych i wzięcie za to odpowiedzialności. Bez tej świadomości i odpowiedzialności  proces zmiany jest niemożliwy.

RwA: Jak pomóc osobie, która jest ofiara przemocy domowej i co ofiara przemocy domowej może zrobić dla siebie?

MKB: Jednym z najlepszych rozwiązań jest pomoc ofierze przemocy w taki sposób, aby sobie sama mogła pomóc, by była na tyle silna by się tej przemocy przeciwstawić . Bycie przyjacielem, osobą zaufaną na której można polegać i z którą można porozmawiać o sytuacji domowej jest bardzo pomocne. Osobie, która doświadcza przemocy ciężko jest zacząć rozmawiać o tym czego doznaje, a właśnie otwarcie się i wyjście na zewnątrz “po pomoc” często zaczyna proces leczenia i inicjuje zmiany. Trzeba jednak pamiętać, że moment  oznajmienia partnerowi, że  chce się odejść czy sam moment odejścia jest często momentem niebezpiecznym, czasami nawet zagrażającym życiu. Dlatego tak ważne jest skontaktowanie się z terapeutą by popracować nad bezpiecznym planem rozwiązania sytuacji.
Osoby doznające przemocy domowej charakteryzuje niska samoocena, lęk, silna zależność, izolacja społeczna, skłonności do obwiniania siebie, dolegliwości psychosomatyczne. Ofiary przemocy domowej często zgłaszają się po pomoc dopiero wtedy, gdy ich problemy przybierają na sile i staja się bardzo poważne. Mechanizm przemocy sprawia, że ofiarą często staje się osoba uległa, bezwolna. Pomaganie ofiarom przemocy to przede wszystkim  działania zmierzające do odbudowania ich wewnętrznej siły, poczucia wartości i działań skierowanych by obronić siebie i swoje dzieci od kolejnych trudnych doświadczeń.

Tak jak nadmieniliśmy wcześniej, temat przemocy domowej jest tematem bardzo rozległym a dyskutowanie go w ogromnej mierze zależy od indywidualnej sytuacji osób bezpośrednio dotkniętych tym problem. Kluczem do polepszenia sytuacji i znalezienia remedium jest jednak właśnie dyskutowanie, otwarcie się i szczera rozmowa oraz ścisła współpraca z terapeutą. Organizacje,takie jak Zrzeszenie Amerykańsko-Polskie umożliwiają nam dostęp do profesjonalnych terapeutów i programów pomocy (po polsku), między innymi, dla osób dotkniętych zjawiskiem przemocy domowej. Warto się odważyć i z tej pomocy skorzystać.

Dziękujemy bardzo za rozmowę.

Marta Kromka-Brigagliano LMFT, CADC
Marriage and Couples Counseling, Supervised Visitations, Telefon: (773) 427-6343