Wady postawy

Większość z nas pamięta doświadczenia ze szkoły podstawowej, kiedy po rutynowej wizycie u pielęgniarki czy lekarza padało orzeczenie, że mamy wadę postawy, co „skazywało” nas na gimnastykę korekcyjną. Prawdą jest, że mało kto w wieku wczesno-szkolnym lubił takie doświadczenia, wszak gimnastyka korekcyjna, nie dość, że nie była dobrowolna to jeszcze do najłatwiejszych nie należała. Również prawdą jest też to, że po wielu, wielu latach doceniamy fakt, że ktoś z dorosłych w naszym otoczeniu, czy to rodzice czy szkolna pielęgniarka, zadbał o to by wadę postawy skorygować w najlepszym do tego czasie. Dzięki temu mogliśmy wyrosnąć na dumnie wyprostowanych ludzi, których problemy zdrowotne są mniejsze właśnie o te naprawione w dzieciństwie.

Mając na uwadze tę perspektywę warto więc zadbać o to aby i nasze pociechy otrzymały należytą uwagę w tej sferze. Zwłaszcza, że kwestie postawy bardzo łatwo zepchnąć na dalszy plan w zamieszaniu jakie towarzyszy wychowywaniu dzieci. Na dokładkę, w Stanach nie przywiązuje się do tego aż tak znacznej uwagi, więc nie możemy liczyć na to, że ktoś to zrobi za nas.

Według oficjalnych danych, w Stanach dzieci w wieku przedszkolno-szkolnym są sprawdzane głównie pod kątem skoliozy. Jednak jest to dość pobieżne badanie, które wykryje znaczną wadę ale nie wiele więcej. W takich warunkach łatwo jest pominąć mniejsze wady i całkowicie przeoczyć inne obszary na ciele, które jednak również są podatne na wady rozwojowe (kolana, stopy).
Pani Agata Tomczak, specjalizująca się w wadach postawy pomogła nam wyjaśnić kilka ważnych kwestii w tej dziedzinie:
RwA: Pani Agato, jakie są najczęstsze wady postawy wieku dziecięcego?

Agata Tomczak:   Do najczęściej występujących wad postawy zalicza się: plecy okrągłe, plecy wklęsłe, plecy okrągło-wklęsłe, plecy płaskie, boczne skrzywienie kręgosłupa (skolioza), zniekształcenie klatki piersiowej oraz wady kończyn dolnych: kolana koślawe, kolana szpotawe i płaskostopie.

RwA:  Z czego zazwyczaj wynikają te wady? Czy mają one podłoże genetyczne, czy są raczej rezultatem stylu życia?

AT: Przede wszystkim wady postawy dzielimy na wrodzone i nabyte. O ile na kształtowanie się tych pierwszych nie mamy wpływu o tyle wady nabyte wiążące się z trybem życia i otoczeniem jesteśmy w stanie kontrolować, a co za tym idzie zmniejszać ryzyko ich występowania. Przyczyn nabytych odchyleń w postawie ciała należy się upatrywać w trzech sferach: środowiskowej, morfologicznej i fizjologicznej. Środowiskowe czynniki to te, które mają związek z otoczeniem i sposobem w jaki dziecko spędza czas, m.in. w przedszkolu. Począwszy od najmłodszych lat czynniki te wywierają znaczny wpływ na kształtowanie się naszej postury. W ciągu kilku ostatnich dekad nasz styl życia uległ dość poważnej zmianie, dzieci spędzają ogromną ilość czasu w siedzonkach samochodowych i wózkach oraz wielu innych urządzeniach z których większość nie oferuje odpowiedniego wsparcia dla postury. Stosunkowo niewielu rodziców również zwraca uwagę na to by dziecko miało odpowiednio twardy materac. Duża ilość dzieci nosi również nieodpowiednio dobrane obuwie i odzież, co też ma wpływ na wady postawy.
Czynniki morfologiczne mają związek z tym, że w młodym organizmie występują problemy z aparatem ruchowo-mięśniowym, czy napięciem mięśni (dystonią) w skutek choroby lub przemęczenia. Mięśnie takie nierównomiernie się rozwijają prowadząc do powstawania wad postawy. Natomiast czynniki fizjologiczne są ściśle związane z nieprawidłowymi nawykami siedzenia czy stania. Jest to obszar nad którym mamy największą kontrolę o ile świadomie się nad tym zastanowimy.

RwA: W jakim wieku powinno się sprawdzić czy dziecko ma tendencje do rozwinięcia się wady postawy?

AT:  Prawidłowe warunki życia, odpowiednie odżywianie i wystarczająca ilość wszechstronnego ruchu powinny ukształtować zdrowe dziecko z poprawną postawą ciała. Nie zawsze jednak tak jest. Pomiędzy 3 a 7 rokiem życia następuje wzrost organizmu dziecka, polegający na zwiększeniu się wymiarów ciała. W porównaniu z poprzednimi okresami rozwojowymi dziecko w wieku przedszkolnym wolniej przybiera na wadze natomiast szybko rośnie. Występują znaczne dysproporcje w budowie ciała: krótkie kończyny, zwłaszcza nogi w stosunku do dużej głowy i wydłużonego tułowia. Na początku okresu przedszkolnego kościec dziecka jest wrażliwy i giętki, a krzywizny kręgosłupa nie są jeszcze ustalone. Stawy cechuje duża ruchomość a wiązadła stawowe są słabe i rozciągliwe. Bardzo słaba jest także muskulatura, dlatego dziecko jest niewytrzymałe na wysiłek fizyczny. Bardzo łatwo może się wytworzyć w tym okresie wadliwa postawa przy  nierównomiernym rozkładzie pracy i spoczynku czy też nieodpowiednim obuwiu czy odzieży.
RwA: Czyli już w okresie przedszkolnym należy zwracać uwagę na to, co i jak robi nasza pociecha. A jak się ma styl życia do rozwoju wad postawy?

AT: Nieustanny rozwój cywilizacji i nowych technologii coraz bardziej wpływa na zmianę naszego stylu życia. Znacznie mniej czasu poświęcamy na aktywność fizyczną a różne pomoce i urządzenia dodatkowo wyręczają nas w codziennych czynnościach. Staliśmy się „społeczeństwem siedzącym”. Niestety te zmiany, które zachodzą wokół nas nie pozostają bez znaczenia dla naszego zdrowia. Oddziaływanie otoczenia, z którym mamy styczność już od najmłodszych lat kształtuje nasze późniejsze nawyki i stereotypy ruchowe. Wśród czynników mających wpływ na powstawanie zaburzeń posturalnych, poza zmniejszoną ruchliwością, wymienia się często warunki związane z edukacją szkolną. Organizm człowieka posiada zdolności adaptacyjne do  środowiska i moment przypadający na 6-7 rok życia, kiedy dziecko idzie do szkoły, określa się mianem „okresu krytycznego”. Występuje wtedy niezwykle duże ryzyko zajścia niekorzystnych zmian w sylwetce. Narzucony zostaje wielogodzinny system przebywania w pozycji siedzącej, często w niewłaściwych warunkach. Dzieci pozostają w pozycji siedzącej: podczas lekcji, dodatkowych zajęć czy odrabiania pracy domowej. Kiedy już uwolnią się od obowiązków najchętniej odpoczywają przesiadując przed telewizorem czy komputerem.Taki tryb życia zdecydowanie wpływa negatywnie na rozwój młodego człowieka, gdyż przyczynia się do osłabienia m.in. siły mięśniowej i ogólnej sprawności organizmu. Niezauważone i niekorygowane wady narastają w miarę dojrzewania i bagatelizowane pozostawiają negatywne konsekwencje na całe życie. Wprawdzie nie zagrażają życiu bezpośrednio, ale predysponują do niewydolności fizycznej i zmian zwyrodnieniowych układu ruchu. Powodują także zaburzenia statyki ciała, zwiększając zużycie energetyczne oraz są przyczyną zmian w budowie i czynnościach wielu narządów i nierzadko źródłem bólu np. pleców czy głowy. Wobec takiej diagnozy trudno przejść obojętnie, więc trzeba podjąć odpowiednie działanie oraz w miarę możliwości, wczesne działanie.

RwA: Wczesne działanie czyli diagnoza i gimnastyka korekcyjna. Na czym polega gimnastyka korekcyjna?

AT: Gimnastyka korekcyjna to przede wszystkim ćwiczenia mające na celu skorygowanie wad postawy poprzez stosowanie dobrze dobranych ćwiczeń rozciągających poszczególne partie mięśniowe odpowiadające za daną wadę postawy. Rozciąganie mięśni dzieli się na bierne i czynne. Bierne to takie, w którym poprzez ułożenie ciała mięśnie samoistnie ulegają rozciągnięciu. Jeżeli w ćwiczenia zaangażowany jest sam ćwiczący lub druga osoba, rozciąganie mięśni przybiera wtedy charakter czynny.

RwA: Czy w Stanach leczenie wad postawy jest częścią generalnej opieki medycznej, czy rodzice są zdani na prywatne kuracje? Czy jest możliwość podciągnięcia takiego leczenia pod ubezpieczenie?

AT: Ja nie spotkałam się w USA z takim określeniem jak gimnastyka korekcyjna. Tutaj jest od razu rehabilitacja lub zabieg. Wiąże się to, oczywiście z kosztami, ale wszystko jest zależne od schorzenia, terapii i ubezpieczenia jakie posiadamy. Zawsze warto takie rzeczy sprawdzić indywidualnie gdyż nie ma na to jednej reguły.

RwA: Co więc, jako rodzice mający na uwadze dobro naszych pociech, możemy na własną rękę robić aby unikać potencjalnych wad postawy?

AT: Rodzice w domu powinni pamiętać o tym, aby:
– Zapewnić dziecku prawidłowy wypoczynek nocny – na równym, twardym posłaniu, najlepiej bez poduszki, ewentualnie z małą płaską poduszką czy „jaśkiem” pod głową;
– zwracać uwagę na to sposób siedzenia dziecka przy stole. Siedząc przy stole dziecko powinno mieć nogi skrzyżowane pod krzesłem, a stopy oparte zewnętrznymi krawędziami o podłogę. Nogi nie powinny zwisać z krzesła;
– dziecko powinno dużo chodzić na palcach. Wskazane jest chodzenie latem boso – po łące czy piasku;
– szczególną uwagę powinno się zwrócić na obuwie dzieci: nie może ono deformować stopy. Ubranie dziecka powinno być dopasowane ale luźne, bez uciskających gum i tasiemek, które nie tylko krępują ruchy ale również uciskają dolne żebra deformując klatkę piersiową;
– powinno się pozwalać dziecku na częste zmiany pozycji (klękanie, czworakowanie, czołganie się);
– w każdym domu powinna być piłka, skakanka, którą dziecko może się bawić samo, z innymi dziećmi lub rodzicami.

RwA: No i oczywiście nie należy zapominać o tym, by zawsze świecić dobrym przykładem. Musimy, jak o rodzice, pamiętać, że dzieci podświadomie kopiują nasze zachowania i postawy. Jeżeli my prezentujemy nieprawidłową postawę, garbimy się, siadamy w sposób który z pozoru wydaje się wygodny ale nie oferuje odpowiedniego oparcia dla pleców, czy też prowadzimy stacjonarny tryb życia spędzając te rzadkie wolne chwile przed telewizorem lub pochyleni nad tabletem, nie możemy oczekiwać, że nasze dziecko będzie się zachowywało inaczej. Najlepszą terapią jest zapobieganie wadom postawy o tyle o ile możemy to zrobić, a najbardziej efektownym na to sposobem jest zadbanie o to by nasze dzieci miały odpowiedni przykład w nas. Aktywne spędzanie czasu z pociechami, dbanie o to by chodzić wyprostowanym i siedzieć prosto (co wielu z nas nie zaszkodzi a nawet pomoże) a także zapewnienie dziecku odpowiednich warunków do spania, dobrze dobranego obuwia i odzieży może je ustrzec przed koniecznością korygowania wady postawy i zapewni znacznie zdrowszą przyszłość. Dziękuję serdecznie za cenne informacje.

Agata Tomczak
Gimnastyka dla Malucha
tel. 708-515-5338

Zastrzeżenie: Zamieszczone na stronie informacje o charakterze medycznym nie mogą stanowić podstawy do samodiagnozy, leczenia, lub podejmowania innych działań związanych ze zdrowiem. Informacje te nie są również poradą medyczną. Przy podejmowaniu decyzji dotyczących zdrowia należy zawsze korzystać z porady lekarza.